Hamilelik sırasında vücutta fazla sıvı tutulumunun yol açtığı şikayetler yanlızca ellerde ve ayaklarda görülen şişlikler ile sınırlı değildir. Bu fazla sıvı ellerde ve bileklerde ağrı ve güç kaybı ile karakterize karpal tünel sendromu adı verilen bir rahatsızlığın da nedenidir. Karpal Tünel Sendromu (KTS) hamile kadınların %25-30’unda görülür.
Nedir?
Koldan gelen bir sinir ve kas bağları el ayasının tabanında, bilek bölgesinde dar bir kanal ya da tünelden geçerek ele ulaşır. Bu dar kanala Karpal Tünel adı verilir, karpal tünelin içinden geçen sinir ise median sinir olarak adlandırılır. Karpal tünel sadece median sinir ve kas bağlarının sığabileceği kadar bir genişliğe sahiptir. Kanal içinde yer kaplayan herhangi bir oluşum ya da şişlik içindeki dokuların sıkışmasına neden olur. Median sinirdeki bu sıkışma sinirin uyardığı bölgelerde uyuşma ve keçelenme şikayetleri ile kendini belli eder. Median sinirin karpal tünelde sıkışması ile ortaya çıkan bu tablo Karpal Tünel Sendromu (KTS) olarak adlandırılır.
Karpal tünelin içinden geçen tek sinir median sinirdir. Median sinir baş parmak, işaret ve orta parmaklar ile yüzük parmağının yarısının duyularını beyine iletmek ile görevlidir. Aynı zamanda başparmağın kavrama görevini yerine getirmesinde rol alan kasların motor fonksiyonu da median sinir tarafından kontrol edilir. Elin diğer kısımlarının duyu ve motor fonksiyonları karpal tünel içinden geçmeyen diğer sinirlerin sorumluluğundadır.
Bir sinir sıkıştığında işlev göremez hale gelir. Eğer bu sinir deriden aldığı duyuları iletmek ile görevli ise üzerindeki baskı kalkıncaya kadar o sinirin uyardığı bölgede uyuşma meydana gelir. Örneğin bacaktan gelen duyuları taşıyan siyatik sinir kalça bölgesinden geçer. Oturma pozisyonuna bağlı olarak siyatik sinir üzerinde basınç oluştuğunda o bacakta uyuşma hissedilir. Oturma şekli değiştirilip de siyatik sinir üzerindeki bası ortadan kalkınca bu uyuşmada yok olur. Eğer pozisyon uzun süre değiştirilmez ise sinir üzerindeki bası kalıcı hasara neden olabilir. Eğer median sinir karpal tünel içinde sıkışırsa bu sinirin uyardığı bölge olan üç parmak ile yüzük parmağının yarısında uyuşma ortaya çıkar. Yüzük parmağının diğer yarısı ile küçük parmak başka sinirler tarafından uyarıldığı için o bölgelerde belirti görülmez. KTS en sık 29-62 yaş arası kadınlarda görülmekle birlikte her yaştan ve cinsten insanı etkileyebilir.
Karpal tüneldeki boşluğu daraltan her türlü oluşum içindeki median sinirde sıkışmaya yol açabilir. Bunlar arasında tünelin ödem nedeni ile şişmesi ya da kırık sonrası tünelin şeklindeki değişmeler sayılabilir. En sık karşılaşılan neden olan şişlik değişik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. El ve bileğin klavye kullanımında olduğu gibi sürekli aynı şekilde tekrarlayan hareketleri kas bağlarında enflamasyon ve sonrasında bu bağlarda şişmeye neden olur. Bunun yanısıra hamilelik döneminde olduğu gibi vücuttaki genel bir su tutulumu da benzer şekilde karpal tüneline yol açar. Su tutulumunu arttıran bir başka faktör de doğum kontrol haplarıdır.
Kırıkların yanı sıra bileğin poziyonu da tünelin şeklinde değişmelere neden olur. Bilek ve el düz bir hat halindeyken tünel en geniş aralığa sahiptir. Bilek yukarı ya da aşağı kıvrıldığında kanalın boyutlarında hafif bir daralma meydana gelir.
Belirtileri
Hamile bir kadında aşağıdaki yakınmalar ortaya çıktığında KTS açısından değerlendirilmesi gerekir:
- Küçük parmak dışında kalan parmaklarda uyuşma ve keçelenme
- Bilekten kola doğru uzanan ani ve keskin ağrı
- Parmaklarda yanma hissi
- Özellikle sabahları görülen kısmı şişlik ve el krampları
- Başparmakda güç kaybı
- Eşyaları sık sık elden düşürme
- Uykudan el ve bilek ağrısı ile uyanma
- Araba kullanmak gibi aktiviteler sırasında elde uyuşma
Bu belirtilerin ortaya çıkması karpal tünel sendromunu düşündürmekle birlikte her zaman KTS tanısını koydurmaz. Eklem iltihabı, boyun fıtığı, median sinirin omurilikten ayrıldığı bölgede meydana gelen sıkışmalar gibi diğer durumlar da benzer yakınmalar yaratabilir.
Tanı
Karpal tünel sendromunun kesin tanısı sinir iletim testleri ile konabilir. Bu test KTS olan olguların yaklaşık %90’ında tanı koydurur. Ancak test souçları normal olan kişilerde de KTS olabileceği akıldan çıkartılmamalıdır. KTS’de tanı temel olarak öykü ve fizik muayene bulguları ile konur. Sinir iletim testleri tanıyı konfirme etmek ve olayın derecesini saptamak için kullanılır. Son zamanlarda manyetik rezonans incelemesinin KTS tanısında yararlı olduğu gösterilmiştir.Tanıda rontgen ve ultrasonografinin yeri yoktur.
Tedavi
Karpal tünel sendromu varlığında değişik tedavi alternatifleri mevcuttur. Bandaj bunlar arasında en sık kullanılan yöntemdir. Parmaklar, el ve bileğin doğal pozisyonlarında hareketinin engellenerek dinlendirilmesi karpal tüneldeki basıncı azaltmada oldukça etkili bir yöntemdir.
Bandaj ile ağrının azalmadığı durumlarda bilek içine küçük dozda kortizon ya da lokal anestezik enjeksiyonu yapılabilir.
Ağrıyı ve enflamasyonu gidermek amacıyla çeşitli steroid olmayan antienflamatuar ve ağrı kesiciler kullanılabilir. Hamile kadınlarda bu ilaçlar mutlaka hamileliği takipeden doktorun önerisi ile kullanılmalıdır.
Israrcı olgularda küçük bir cerrahi müdahale gerekebilmektedir. Bu işlem hastanede yatmayı gerektirmeyen, ayaktan yapılan bir müdahaledir. El ayasında bileğe yakın bir alandan yapılan küçük bir kesi ile sıkışmaya neden olan bağ dokusu rahatlatılır. İşlem sonrası hasta 4-6 hafta içinde tamamen normale döner.
KTS’nin tedaviye verdiği yanıt mükemmel olmakla birlikte %1’den az olguda kalıcı hasar meydana gelebilir.
Önlemler
Hamilelikte kaprpal tünel sendromu oluşmasını engellemek için bazı önlemler almak yarar sağlamaktadır:
- Su tutulumunu azaltmak için tuz alımını kısıtlamak
- El bileğinin uzun süre aynı pozisyonda tutulmaması
- Düzenli aralıklarla el bileğini dinlendirmek
- Uzun süre tekrarlayıcı karekterde hareketler yapmamak
- Obesite karpal tünel sendromu için bir risk faktörü olduğundan kilo verilmesi
- KTS’yi önlemeye yönelik egzersizler.
Egzersizler
KTS’nu engellemek için bazı egzersizler tanımlanmıştır. Sabah çalışmaya başlamadan önce ve çalışma sırasında zaman zaman mola verilerek yapılan bu egzersizler KTS’dan sorumlu olan median sinir üzerindeki basıyı azaltır. Bir dakikalık bir egzersiz sonrasında tünel içi basınç en az 10 dakika süreyle dinlenme basıncının bile altına düşmektedir. Ayrıca karpal tünel sendromu olan kişilerin 7-10 gün süreyle kapı zili çalmak, bardak tutmak, alışveriş arabası itmek gibi günlük aktivitelerden kaçınması gereklidir. Bu basit aktiviteler tünel içi basıncı arttırarak durumun kötüleşmesine neden olabilmektedirler.
Bazı araştırmacılar KTS tanısı konduktan sonra tedavinin tam etkili olabilmesi için en az 1 hafta süreyle kişinin egzersiz yaptığı dönemler dışında ellerini kesinlikle kullanmamalarını önermekte ve hafif aktivitelere bu bir haftalık dönemin sonunda başlamalarını önermektedirler.
Önerilen egzersiz şu şekildedir.
 | Kolları ileri doğru uzatın, bilek ve parmakları gererek 5 saniye bu şekilde bekleyin |
 | Bilekleri düz konuma getirin ve parmakları gevşetin |
 | Her iki elinizi yumruk yapın |
 | Elleriniz yumruk şeklindeyken bilekleri aşağı doğru bükün ve 5 saniye bekleyin |
 | Bilekleri düz konuma getirin ve parmakları gevşetin |
 | Bu egzersizleri 10’ar defa yaptıktan sonra kolları yanda serbest şekilde bırakıp birkaç saniye süreyle hafi hafif sallayın |