Saunalar genelde rahatlama ve stres gidermek için tercih edilen ortamlardır. Hamile bir kadın da bu tür rahatlamalara çoğu zaman gereksinim duyar. Daha önceden düzenli olarak sauna, kaplıca gibi sıcak ve sıcak suyun rahatlatıcı etkisini kullanan ve bu ortama alışkın kişiler gebeliklerinde de bu alışkanlıklarını devam ettirip ettiremeyeceklerini merak ederler.
Ancak ne yazık ki hamilelik sırasında sauna, kaplıca, sıcak su banyosu gibi ortamlara girilmesi sakıncalıdır. Amerikan Obstetrisyenler ve Jinekologlar cemiyetinin (ACOG) de dahil olduğu pekçok bilimsel dernek ve doktor sauna ve sıcak su banyolarının hamilelik sırasında kullanımını onaylamamaktadır.
Yüksek sıcaklık değerleri özellikle bebeğin organ gelişiminin devam ettiği ilk 3 aylık dönemde teratojen yani sakatlık yaratabilecek etkilere sahiptir. Bebek gelişimi üzerindeki bu olumsuz etki azalmakla birlikte ikinci ve üçüncü üçaylık dönemde de devam etmektedir. Amerikan Teratoloji İnformasyon Servisi on dakikadan uzun süren 39 santigrad derece ve üzerindeki sıcaklıkların gebelik sırasında sorun yaratabileceğini belirtmektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda gebeliğin erken döneminde maruz kalınan sıcaklık artışının bebeğin beyin ve omurilik gelişiminde sorunlara neden olabileceği gösterilmiştir.
Saunaların hepsi aynı değildir. Genelde benzer olmakla birlikte farklı saunaların farklı sıcaklık ve nem oranlarında tutulmaları söz konusu olabilir. Bununla beraber hemen hepsinde sıcaklık gebelik açısından kabul edilebilir değerlerin üzerindedir.
Hamile bir kadının vücut sıcaklığını arttıracak hertürlü eylem anne karınındaki bebek üzerinde potansiyel zararlara sahiptir. Benzer şekilde gebelik sırasında ateşin kontrolsüz yükselmesi de bebeğe zararlı olabilir.
Hamilelikte sauna önerilmemesinin tek nedeni bebek üzerindeki teratojen etki değildir. Hamilelik sırasında kadının kan hacmi yaklaşık %40 civarında artar buna karşılık tansiyonu yani kan basıncı azalma gösterir. Sıcaklık olduğunda vücut terleme yolu ile ısı kaybetmek ve sıcaklığı artan vücudu soğutmak amacı ile cilde yakın damarlarda genişleme yaratarak kan akımının buralara yönelmesini sağlar. Ayrıcaa terleme yolu ile sıvı kaybı meydana gelir. Gebe bir kadının sıvı kaybına tahammülü gebe olmayan bir kadın ile aynı değildir. Sıvı kaybı ve kanın cilt damarlarına yönelmesi nedeni ile anne adayının beynine giden kan azalcağından ani bayılmalar olabilir. Anne adayında hafif bir kansızlık yani anemi olması durumunda bu etki daha dramatik olabilir. Yine aynı nedenlerle böyle bir ortamda bebeğe giden kan miktarında da azalma olabilir.
Bütün bu bulgulara rağmen sauna kullanımın çok yaygın olduğu Finlandiya’da 1979 yılında yapılan bir araştırmada gebeliği sırasında saunaya gitmeye devam eden kadınların davranış şekilleri incelenmiş ve bu kadınların gebelik sırasında öncesine göre sauna kullanım sürelerinin daha kısa, tercih ettikleri sıcaklıkların ise daha düşük olduğu ortaya konmuştur. Bu çalışmada baz alınan deneklerin sayısının az olması ve sonuçların başka çalışmalar ile desteklenmemesi nedeni ile bilimsel geçerliliği çok fazla değildir. Bununla birlikte Fin popülasyonunda sauna kullanımı çok yaygın olmasın akarşın sıcaklık yükseliğine bağlı artış göstermesi beklenen bebekle ilgili sorunların görülme sıklığı dünyadaki diğer toplumlardan farklı değildir. 2006 yılında yayınlanan Finlandiya kökenli bir başka çalışmada da saunanın gebelik üzerinde olumsuz bir etkisi gösterilememiştir. 1994 yılında yayınlanan bir başka çalışmada ise yine sauna ve sıcak banyo ile bebekte malformasyon oluşması arasındaki risk belirsiz olarak bulunmuştur. Bilimsel gelişmelerin çok hızlı seyrettiği günümüz koşullarında bu çalışmaların pekçoğu eskimiş ve geçerliliği tartışmalı durumdadır ancak konu ile ilgili net bilgi veren yeni çalışmalar olmaması nedeni ile yine de temkinli olmakta yarar vardır.
Hamile olduğunu bilmeden sauna, buhar odası ya da hamama giden kadınların çok fazla endişelenmelerine gerek yoktur. Pekçok kişi bebeğe zarar verebilecek yükseklikteki vücut sıcaklıklarına ulaşmadan önce rahatsızlık hissetmekte ve ortamı terk etmektedirler dolayısıyla bebeklerde sorun ortaya çıkma olasılığı çok yüksek değildir. Yapılan çalışmalar egzersize bağlı vücut sıcaaklığındaki artışın daha bebekte anomali yaratma açısından daha riskli olduğunu düşündürmektedir. Ancak yine de öyküde sauna kullanımı gibi bir durum varsa gebelik takipleri sırasında bebeğin beyin ve omurgasının incelenmesine özen gösterilmelidir.
Kaynaklar
- Kukkonen-Harjula K, Kauppinen K. Health effects and risks of sauna bathing.Int J Circumpolar Health. 2006 Jun;65(3):195-205.
- Waldenström U. Warm tub bath and sauna in early pregnancy: risk of malformation uncertain.Acta Obstet Gynecol Scand. 1994 Jul;73(6):449-51.