Listeriozis besinler yolu ile bulaşan ve Listeria monocytogenes adı verilen bakterinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Her yıl Amerika Birleşik Devletlerinde 2.500 civarında kişinin bu hastalığa yakalandığı ve bunlardan beşyüzünün hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Listeria enfeksiyonu hamile kadınlarda düşük, erken doğum, anne karnında ya da doğum sonrası erken dönemde ölüm gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.
Listeridan sorumlu olan bakteri toprak, su, bitkiler gibi her yerde bulunabilir. Hayvanlar ve insanlar hastalığa yakalanmadan bakteriyi taşıyabilirler. Doğada bu kadar yaygın bulunmasına karşın çok sık karşılaşılmayan listeria enfeksiyonları insanlara bakteriyi taşıyan besinler yolu ile bulaşır.
Her 1 milyon kişiden 7’sinde listeria enfeksiyonu görülmektedir. Küçük çocuklar, 60 yaşından büyük erişkinler, kanser, AIDS, şeker hastalığı ya da böbrek hastalığı gibi bağışıklık sistemi yetersizliğine neden olan kronik hastalığı olanlar ile organ nakli sonrası kullanılan ilaçlar nedeni ile bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler listeria enfeksiyonu açısından yüksek risk grubunu oluşturular. Hamilelik sırasında da bağışıklık sistemi bir miktar baskılandığından risk artışı söz konusudur. Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) hamile bir kadının listeria enfeksiyonu açısından hamile olmayan bir kadına göre 20 kat yüksek risk taşıdığını belirtmektedir. Bu ülkede görülen listeria enfeksiyonlarının önemli bir kısmı hamile kadınlarda ortaya çıkmaktadır.
Listeria nasıl bulaşır?
Bir besin zehirlenmesi türü olan listeria enfeksiyonu sağlıksız koşullarda üretilen ve saklanan besinler yolu ile bulaşır. En sık etkilenen besin maddeleri çiğ et, çiğ deniz ürünleri, çiğ yumurta, pastörize edilmemiş süt ve bu süt ile üretilen besinler, iyi yıkanmamış sebze ve meyveler, önceden pişirilmiş hazır gıdalardır. Bu tür gıdaların alınması ile vücuda giren bakteri enfeksiyona neden olabilir.
Belirtileri nelerdir?
Vücuda alındıktan sonra belirtilerin ortaya çıkması birkaç gün ya da hafta sürebilir. Çoğu durumda herhangi bir belirti olmaz. En sık karşılaşılan belirtiler grip benzeri yakınmalardır. Ani başlayan ateş, kas ve karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal diğer belirtileridir.Yakınmaların hepsi birarada olabileceği gibi sadece biri ya da birkaçı da görülebilir. Enfeksiyon sinir sistemine yayılırsa başağrısı, hafıza kaybı, ense sertliği, denge sağlayamama ya da epilepsi benzeri nöbetler ortaya çıkabilir.
Tanı
Listeria tanısı şüpheli durumlarda yapılan kan testleri ile konur?
Bebek üzerindeki etkileri nelerdir?
Anne adayı enfeksiyona yakalansa bile bebeğin etkilenmemesi olasıdır. Enfeksiyon direkt olarak plasenta yolu ile bulaşabileceği gibi bebek hastalığı doğum sırasında da kapabilir.
Anne karnında yakalanılan enfeksiyon düşük, erken doğum ya da anne karnında ölüme neden olabilir. Bulgu göstermeyen listeria enfeksiyonu varlığında ise bebekte anomali ya da gebelik kaybının arttığına dair bir bulgu yoktur. Listeria enfeksiyonları tekrarlayan düşüklere neden olmaz.
Aktif enfeksiyon varlığında erken dönemde uygulanan yüksek doz antibiyotik tedavisi ile bebeğin etkilenmesi önlenebilir ve sağlıklı bir bebeğin doğması sağlanabilir.
Doğum sonrası yenidoğanda görülen enfeksiyonlar ise oldukça ciddidir. Bu bebeklerde menenjit görülebileceği gibi sepsis adı verilen tablo ortaya çıkabilir ve enfeksiyon kan yolu ile tüm vücuda yayılabilir. Bu bebeklerin yaklaşık yarısı kaybedilir. Bazı zamanlarda ise belirtiler doğumdan bir süre sonra ortaya çıkabilir. Bebeklerde beslenme bozukluğu görülebilir.
Önlemler
Listeriayı önlemenin tek yolu bakteri içerebilecek besin maddelerinden uzak durmaktır. Basit bir kural yiyecekleri yemeden hemen önce pişirmektir. Pişmiş yiyeceklerin buzdolabında saklanması listeriayı önlemez. Bu nedenle hazırlandıktan sonra üzerinden 12 saatten fazla geçmiş olan yiyeceklerin yenmemesi idealdir.
Listeria enfeksiyonunu engellemek için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:
- Çiğ ya da az pişmiş et ve yumurta yemeyin
- Salam, sucuk, jambon gibi işlenmiş, çiğ ve soğuk tüketilen besin maddelerinden uzak durmaya çalışın.
- Açık büfe restoranlarda uzun süre beklediğinden şüphe ettiğiniz yiyecekleri yemeyin.
- Pastörize edilmememiş süt ve süt ürünlerini kesinlikle tüketmeyin. Bu tür ürünleri alırken mutlaka tanınmış ve üzerinde pastörize sütten üretilmiştir ibaresi bulunan markaları tercih edin.
- Türk mutfağında yaygın olarak tüketilmeyen ancak büyük marketlerde son zamanlarda satılmaya başlanan camambert, fetta gibi yumuşak peynirleri tüketmemeye özen gösterin
- Dondurulmuş gıdaları çözdükten sonra yeniden dondurmayın
- Önceden pişirilmiş besin maddelerini yemeden önce mutlaka yeniden ısıtın
- Ambalajlı besin maddelerinin üzerinde yazan saklama koşullarına mutlaka uyun ve son kullanma tarihi geçmiş ürünleri asla tüketmeyin
- Önceden hazırlanmış ve beklemiş soslu salataları yemeyin
- Sebze ve meyveleri çok iyi yıkamadan yemeyin
- Çiğ ya da füme edilmiş deniz ürünleri yemeyin