Amerikan Obstetrisyenler ve Jinekologlar Derneğinin resmi yayın organı olan Obstetrics & Gynecology dergisinin Aralık 2015 sayısında yayınlanan komite görüşünde ergenlik çağındaki adet düzenine dikkat edilmesi ve yaşamsal bir bulgu olarak değerlendirilmesi öneriliyor.
Tıpkı anormal kan basıncı, kalp ya da solunum hızı gibi adet düzenindeki bozuklukların da altta yatan ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabileceği belirtilen yazıda bu durumun kişinin erişkin dönemde yaşayabileceği bazı problemler ile ilgili ipuçları verebileceği vurgulanıyor.
Beslenme bozukluğu olmayan toplumlarda menarş adı verilen ilk adet genelde 12-13 yaş civarında görülüyor. Erken ergenlikte adet düzensizlikleri ile çok sık karşılaşılıyor. Özellikle ilk adet kanaması ile ikincisi arasında çok uzun zaman geçebiliyor. İlk adet kanamasını takiben 3 yıl içinde düzen oturuyor ve kızların yaklaşık %60-80’i tıpkı erişkilerde olduğu gibi 21-34 gün aralıklarla adet görüyor.
Adet sikluslarının düzensiz olması bazı problemlerin belirtisi olabilir ancak yeni adet görmeye başlayan kız çocukları normalin ne olduğunu tam bilemedikleri ve konu ile ilgili konuşmaya utanıp çekindikleri için bu düzensizlikler kolaylıkla atlanabilir. Bu nedenle klinisyenlerin mutlaka detaylı bir sorgulama yapması gerekir. Klinisyenin üzerine düşen sadece sorgulama yapmak değil hem genç ergeni hem de ailesini normal ve anormal kanama düzeni ve miktarının ne olduğu konusunda eğitmektir.
Adet kanamaları düzensiz olan genç kızlarda ilk planda gebelik olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır. Ayrıca cinsel taciz ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda da mutlaka bilgi toplanmaya çalışılmadır.
Daha sonraki aşamada ise komitenin önerisi
Kanama-pıhtılaşma bozulukları,
Tiroid hastalıkları,
Beyinde hormon salgılayan hipofiz bezi ile ilgili sorunlar,
Prolaktın hormon bozuklukları,
Erkeklik hormonu yüksekliği ile giden polikistik over sendromu, konjenital adrenal hiperplazı ve androjen salgılayan tümörlerin varlığı,
Hormonal dengesizliğe neden olabilecek yeme bozuklukları,
Over yetmezliği,
Yumurtalık ve yumurtlama fonksiyonlarını etkileyebilecek ilaç kullanımı
Adet bozukluğuna yol açabilen kanserler
acısından araştırılmasıdır.
Komite özelikle şu durumlarda ileri değerlendirme yapılmasını önermektedir:
İlk adet: 15 yaşına kadar adet kanamalarının başlamaması. Kızların yaklaşık %98’inde ilk adet 15 yaşından önce görülür. Tüylenme, yeme bozukluğu ya da aşırı egzersiz yapma öyküsü olan kızlarda 15 değil 14 yaşına kadar adet olmaz ise ileri tetkik gerekir.
Adet sıklığı: 21 günden daha az ya da 45 günden daha uzun süren adet siklusları normal değildir. Adet görülmeye başlanan ilk yılda ortalama siklus süresinin 32c2 gün olduğu akılda tutulmaldir.
Süre: Kanamanın 7 günden uzun sürmesi normal değildir.
Aşırı kanama: 1-2 saatte bir 1 pedden fazla kirlenmesi fazla kanama anlamına gelir. Kolay morarma ya da ailede kanama pıhtılaşma bozukluğu varlığında ileri tetkik gerekir.
Komite her genç kız ve adolesanın adet sikluslarını kaydetmesini ve bunun için tercihan akıllı telefon app’lerini kullanmalarını önermektedir.
Obstet Gynecol. 2015;126:1328.