Lityum gebelikte ilaç kullanımı sınıflamasında D kategorisine giren bir ilaçtır.
Lityum ve türevleri manik-depresif atakların engellenmesinde kullanılan bir ilaçtır. Hamilelik sırasında kullanımı söz konusu olduğunda potansiyel riskleri ve anne dayındaki yararları dikkatli bir şekilde gözden geçirilmelidir. Özellikle hamileliğin belirli dönemlerinde kullanımı sakıncalı olabilir.
Özellikle hamileliğin ilk 12 haftası içinde kullanıdığında bebekte Ebstein anomalisi adı verilen bir tür kalp anomalisinin görülme olasılığını arttırmaktadır. Bu nedenle eğer mümkünse ilk 3 ay kullanılmamalıdır. Öte yandan lityum kullanımının ölü doğum ve doğum sonrası bebek ölüm oranlarını arttırdığı düşünülmektedir. Son zamanlarda yapılan bazı çalışmalar bebekte kalp anomalisi görülme riskinin eskiden sanıldığı kadar yüksek olmadığını ileri sürmektedir ancak bu konuda elde yeterli kanıt yoktur.
Özellikle hamileliğin son dönemlerinde anne adayının lityum gereksinimi artar. Bunun nedeni ilacın anne kanından temizlenme süre ve hızındaki artıştır. Fazla miktarda ilaç alındığında ise bunun anne ve bebeğin kan dolaşımında tehlikeli düzeylere yükselme şansı çok daha fazladır.
Eğer hamileliğin herhangi bir döneminde lityum alınması gerekiyorsa anne adayındaki kan lityum düzeyleri mutlaka çok yakın olarak izlenmeli ve toksik düzeye çıkması engellenmelidir.
Eğer lityum kullanırken hamile kalmaya karar verirseniz psikiyatristinizle görüşüp en az 6-8 hafta önce ilaç kullanımına son vermeniz yararlı olacaktır. Hatta ilacı bırakmanızın üzerinden 6-8 hafta geçtikten sonra hamile kalmak amacıyla korunmayı bırakmadan önce bir süre daha bekleyip manik-depresif atakların ortaya çıkıp çıkmadığını izlemeniz ve bundan emin olmanız idealdir.
Eğer lityum kullanırken hamile olduğunuzu fark ederseniz durumu zaman kaybetmeden doktorunuzla görüşmelisiniz. Bu durumda eğer doktorunuz da uygun görürse lityum kullanımına hemen son vermelisiniz. Eğer hamile olduğunuzu geç fark ederseniz bu durumda jinekoloğunuz uygun zamanda bebekteki olası anomalileri araştırmak açısından dikatli bir detaylı ultrason incelemesi yapmak durumundadır.
Eğer psikiyatristiniz hamile olmanıza rağmen lityum kullanmaya devam etmeniz yönünde karar verirse bu durumda doz ayarlaması yapmak zorundadır. Hamileliğin ilk yarısında her ay kan lityum düzeyi saptanması gerekirken ikinci yarıda bu inceleme her hafta yapılmalıdır. Kan düzeyni ayarlamak için günlük lityum dozunu tek sefer yerine 2-3 seferde almanız gerekebilir.
Doğum yaklaştıkça psikiyatristinizin doğumu gerçekleştirecek olan jinekoloğunuzla yakın temasta bulunması gerekir. Doğumdan hemen sonra annenin böbreklerinin lityumu süzme potansyeli büyük değişiklik gösterir. Bu durumda kan lityum düzeyi toksik boyutlara ulaşabilir. Bazı doktorlar doğum yaklaştıkça günlük lityum dozunu azaltmayı tercih ederken bazıları tamamen keserler.
Her ne olursa olsun doğum eylemi başladığında lityum kullanımı kesilmelidir.
KAYNAKLAR
British National Formulary 43, March 2002.
Kelwyn Williams and Sarah Oke, 2000, Lithium and pregnancy, Psychiatric Bulletin, 24, 229-231.