Halk arasında sivilce olarak bilinen akne’nin tedavisinde pekçok değişik madde ve ilaç kullanılmaktadır. Bunların bir kısmı ağızdan alınan ilaçlarken bir kısmı ise yüzeysel olarak uygulanan krem ve solüsyonlardır. Hamile olan ya da hamile kalmayı planlayan kadınlarda sivilce ilaçlarının kullanımı her zaman endişe yaratmaktadır. Bu tür ilaçların kullanımına bağlı bebek üzerinde ortaya çıkabilecek potasiyel riskleri hesaplarken ilacın türnün yanısıra kullanım şekli de büyük önem kazanmakatadır.
Genel olarak bakıldığında yüzeysel şekilde krem ya da solüsyon formunda topikal olarak uygulanan ilaçların kan dolaşımına geçmeleri ağzıdan alınan haplara göre çok daha azdır. Bunun pratikteki anlamı ise gebelik sırasında bebeğin çok daha düşük dozlarda ilaca maruz kalacağıdır. Hamilelikte herhangi bir ilacı kullanırken altın kural ilaçtan elde edilecek yararının potansiyel zararından fazla olması gerektiğidir. Bu kural sivilce ilaçları için de geçerlidir.
Hamilelik sırasında sivilce ilacı kullanırken öncelikle bir dermatolog tarafından ilaç kullanımın gerekli olup olmadığına karar verilmeli ve dermatoloğun önerdiği ilaç jinekolog tarafından da onaylanmalıdır.
Piyasada hap, iğne, krem gibi değişik şekillerde satılan ilaçlar sadece tek bir kimyasal madde içerebileceği gibi bunların çoğu birden fazla maddenin biraraya gelmesi ile üretilmiştir. Bu maddelerin her birine aktif madde adı verilir. Günümüzde sivilce tedavisinde en yaygın şekilde kullanılan aktif maddeler ve potasiyel etkileri şunlardır:
Benzoyl Peroksit (benzoyl peroxide)
Benzoyl peroksit akne tedavisinde bölgesel olarak kullanilan maddelerden brisidir. Temel olarak bakterileri öldürücü etkisinin yanısıra ciltteki ölü hücreleri uzaklaştırma etkisi de vardır. Cilde uygulanan ilaç miktarının yaklaşık %5’i sistemik dolaşıma geçer. Başka bir deyişle kana karışması son decece düşüktür. Bu aktif maddenin gebelikte kullanımı ile iligili yapılmış hayvan ya da insan deneyleri yoktur ve bu nedenle bebekte anomali yaratma potasiyeli yani teratojenitesi belirlenmemiştir. Ancak çok yaygın şekilde kullanılan bir madde olması gebelik sırasında da bilerek ya da bilmeyerek pekçok kadının bu ilacı kullanmasına neden olmaktadır. Tıbbi literatürde bugüne kadar benzoyl peroksit kullanımı ile ilgili olgu sunumu ya da doğum defekti bildirilmemiş olması bebekte anomaliye neden olma riskinin çok düşük olduğunu düşündürmektedir.
Hidrokortizon (hydrocortisone)
Hidrokortizon akne başta olmak üzere pek çok değişik cilt hastalığının tedavisinde kullanılan bir steroiddir. Ne yazik ki hidrokortizonun gebelikte topikal kullanımı ve bunun bebek üzerindeki etkileri ile ilgili yeterli bilimsel araştırma yoktur ve bu nedenle gebelik sırasında kullanımının yaratabileceği riskler belirlenmemiştir.
Topikal yoldan alınan dozun çok daha üzerinde ağızdan alınan kortizol ile ilgili çalışmalarda doğumsal anomalilerde bir artış saptanmamakla birlikte az sayıda çalışmada ağızdan kortikosteroid kullanımının yarık damak riskini arttırdığı ileri sürülmektedir. Ancak bu bulgu diğer çalışmalar tarafından desteklenememiştir. Bu nedenle topikal hidrokortizon kullanımının bebeklerde yarık damak da dahil olmak üzere doğumsal anomalileri anlamlı derecede arttırdığı şeklinde bir yorum yapılamaz.
Salisilik asit (salicylic acid)
Salisilik asit aspirinin de etken maddesidir ve topikal sivilce tadavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Geblikte topikal kullanımı ile ilgili araştırma olmamakla birlikte ağzıdan kullanımı bebeklerde doğumsal anomali riskinde bir artışa neden olmadığından teratojenik potansiyeli düşük olarak kabul edilir.
Eritromisin (erythromycin)
Eritromisin hamilelikte kullanımı güvenli olarak kabul edilen bir antibiyotiktir. Ağızdan kullanımın yanısıra akne tedavisinde topikal olarak da kullanılır. Plasentadan çok az geçtiği için bebeğin kanındaki miktarı annenin kanındakinin sadece %2-10’u kadardır. Gebelikte topikal eritromisin kullanımın bebekte anomali riskinde artışa neden olmadığı kabul edilir.
Klindamisin (clindamycin)
Klindamisin de eritromisine benzer bir antibiyotiktir. Akne tedavisinde hem ağızdan hem de topikal yoldan kullanılır. Gebelikte topikal klindamisin kullanımın bebekte anomali riskinde artışa neden olmadığı kabul edilir.
Tetrasiklin (tetracycline)
Tetrasiklin akne tedavisinde ağızdan kullanılan bir antibiyotiktir. Gebeliğin ilk trimesterinda maruz kalındığında bebeket anomali riskinde bir artışa neden olduğu gösterilememiştir. Bununla birlikte gebeliğin 4 ayından sonra tetrasikline maruz kalan bebeklerin süt düşlerinde ve kalıcı dişlerinin minelerinde renk değişikliklerine neden olmaktadır. Ayrıca kemiklerde de depresyona neden olduğuna inanılmaktadır. Bu nedenle gebeliğin 16. haftasından sonra ve emzirme dönemince tetrasiklin kullanılması önerilmez.
Sodyum sülfasetamid (sodium sulfacetamide)
Sodyum sülfasetamid akne ve diğer cilt sorunlarında topikal olarak kullanılan bir antibakteriyeldir. Genel olarak sülfonamidler grubuna dahil bir maddedir. Literatürde sülfonamidlerin gebelikte ağızdan kullanımı ile ilgili çelişkili bulgular vardır. Doğuma yakın dönemde kullanıında bebekte anemi ve sarılığa neden olduğu yönünde kuşkular vardır. İlk trimesterda kullanımının herhangi bir risk artışına neden olmadığını gösteren çalışmalar olduğu gibi yarık damak başta olmak üzere bazı doğumsal anomalilerin görülme sıklığında artışa neden olduğunu bildiren araştırmalar da mevcuttur.
Gebelikte sülfonamidlerin topikal kullanımı ile ilgili bir araştırma olmamakla birlikte ağzıdan kullanımına bağlı çelişkili bulgular olması nedeni ile gebelikte topikal kullanımın kesinlikle güvenli olduğunu söyleyebilmek mümküm değildir. Ancak çok büyük bir olasılıkla hamilelik sırasında krem, sabun vb gibi yüzeyel kullanımı bebekte bir risk artışına yol açmamaktadır.
İzotretionin (isotretinoin)
İzotretionin retinoidler grubuna dahil bir maddedir. Akne tedavisinde ağız yolu ile kullanılır. Teratojen yani bebekte anomaliye neden olma etkisi bilindiğinden gebelikte kullanımı kesinlikle kontraendikedir. Bebekte merkezi sinir sitemi, timus, yüz, kafa, ve dolaşım sistemi anomalilerine neden olur. Vücutta yarılanma ömrü 1 gün gibi kısa bir süre olmasına rağmen güçlü teratojen potansiyeli nedeni ile gebe kalmaya karar vermeden 1 ay öncesinden ilaç kullanımının kesilmesi önerilir.
Tretionin
Retinoidler grubuna dahil olan tretionin bazı akne kremlerinin içeriğinde bulunur. İzotretionine olan benzerliğinden dolayı gebelikte topikal kullanımı ile ilgili kuşkular vardır. Emilimi derinin sağlam ya da hastalıklı olmasına bağlı olarak değişmekle birlikte yine de gebelik sırasında kullanımına dikkat etmek ve çok gerekli olmadıkça kullanmamak gerekir.
Sonuç olarak gebelikte sivilce ilaçlarının bir kısmı potansiyel riskler taşır. Kanıtlanmış teratojen etkisi neden ile retinoidler gebelik sırasında kullanılmamalıdır. benzer şekilde tetrasiklin grubu antibiyotikler de dişler ve kemikler üzerindeki etkileri nedeni ile gebeliğin 16. haftasından itibaren kullanılmamalıdır.