Hamilelik ve İyot

İyot vücudumuzun az miktarlarda gereksinim duyduğu metal olmayan eser elementlerden birisidir. Tiroid hormonlarının üretimi için gereklidir. İyot eksikliği tüm dünyada önemli bir sağlık sorunudur. Ülkemizde ise özellikle Karadeniz bölgesinde görülmektedir. İyot’un dünya üzerinde en fazla bulunduğu bölüm okyanuslardır.

Fonksiyonları nelerdir?
İyot triiodothyronine (T3) ve thyroxine (T4) adı verilen tiroid hormonlarının yapısında bulunan ana madde olduğu için normal tiroid fonksiyonu için şart bir maddedir. Tiroid bezi kandaki iyodu alarak hormonların yapımında kullanır. Tiroid hormonları büyüme, gelişme, metabolizma ve üreme fonksiyonları gibi pekçok fizyolojik olayın düzenlenmesinde aktif rol alır.

Eksikliğinde ne olur?
İyot eksikliği tüm dünyada önlenebilir beyin hasarının en önemli nedeni olarak kabul edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütüne göre 740 milyon insan iyot eksikliğine bağlı hastalıkların pençesindedir. İyot eksikiliği başta zeka geriliği olmak üzere hipotiroidi, guatr (tiroid bezinde büyüme) ve değişik derecelerde büyüme, gelişme bozukluklarına neden olur.

Gelişmekte olan bebekteki iyot eksiliğinin tek nedeni annedeki iyot yetersizliğidir. Bu durumun en ileri formu konjenital hipotiroidizmdir. Kretenizm adı da verilen bu durum geri döüşü olmayan zeka geriliklerine neden olur. Kretenizmin iki formu vardır:

Nörolojik form zeka ve fiziksel gerilik ile birlikte sağırlık ile karakterizedir. Fetusun kendi tiroid bezi aktif hale gelmeden önce annedeki iyot yetmezliğine bağlı olarak gelişir.

Miksömatöz ya da hipotiroid form ise zeka geriliği ve boy kısalığı ile karakterizedir. İyot yetmezliğine ilaveten selenyum yetersizliği de bu formun gelişiminde rol oynar.Tiroid hormon üretimini olumsuz etkileyen ve guatrionjen adı verilen maddelerin dietle fazla miktarda alınması da bu tabloya neden olabilir.

Hamilelik ve emzirme dönemi vücudun iyot gereksiniminin arttığı bir dönemdir. Bazı çalışmalar hamilelik döneminde yeterli iyot alınmamasının düşük, ölü doğum, ve bazı doğum anomalilerinin görülme sıklığını arttırdığını göstermiştir.

Hamilelikte ne kadar iyot almalısınız?
Amerikan Gıda ve Beslenme Dairesi günlük iyot ihtiyacını 2001 yılında yeniden hesaplamıştır. Buna göre günlük önerilen iyot alımı

• Hamilelerde 220 mikrogram/gün
• Emzirenlerde 290 mikrogram/gün’dür

Bu dozlar Uluslararası İyot Eksiliği Kontrol Komitesi, Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF’in önerileri ile aynıdır.

Deniz yosununun çok fazla tüketildiği Japonya’da insanların günde 50.000-80.000 mikrogram gibi çok yüksek düzeyde iyot aldığı ancak buna karşın zehirlenme belirtilerinin görülmediği bilinmektedir.

Hamilelikte iyot alınmalı mı?
Evet. Tüm dünyada konu ile ilgilenen hekimler hamile olan ya da hamile kalmayı planlayan kadınların yüksek miktarda iyot içeren maddeler tüketmelerini önermektedirler. Bu şekilde önlenebilir zeka geriliğinin birinci sıradaki nedeni olan konjenital hipotiroidizmin önüne geçilebilir.

Hamileliklerinde yeteri kadar iyot almayan kadınların bebeklerinde konjenital hipotirodizm olmasa bile düşük IQ düzeyleri görülebilmektedir.

Bununa birlikte genelde normal gıda ile alınan iyot yeterli olduğundan dışarıdan alınması şart değildir.

İyot nelerde bulunur?
Pek çok besin maddesinde bulunan iyot’un miktarı, o maddenin yetiştiği topraktaki iyot düzeyi ile direk ilişkilidir. Bu nedenle aşağıdaki tabloda bulunan değerler yakaşık değerler olup bölgeler arasında anlamlı farklılıklar içerebilir. Genel olarak su ürünlerinde yüksek düzeyde iyot bulunur. Bunun nedeni denizlerde yaşayan canlıların sudaki iyodu yakalayıp konsantre etme yeteneğine bağlıdır.

Fazla alınırsa ne olur?
İyot zehirlenmesi çok nadir bir olaydır ve sadece çok yüksek dozlarda alındığında görülür. Belirtileri ağız, boğaz ve midede yanma, ateş, bulantı, kusma, ishal, nabızlarda zayıflama ve komadır.