Histerosalpingografi ya da yaygın adıyla rahim filmi rahimin içi ve tüplerin durumunu değerlendirmeye olanak sağlayan bir rontgen tekniğidir.
İşlem esnasında rontgen filminde görünen bir sıvı rahim ağzından rahime doğru basınç altında verilir. Bu esnada skopi altinda ekrandan bu sıvının rahimin içine ve tüplere dağılımı gözlenir ve uygun anlarda röntgen filmi çekilir.
Normal bir kadında verilen sıvı herhangi bir güçlükle karşılaşmadan rahimin içini doldurur ve tüplere geçer. Buradan da karın boşluğuna yayılır. Bu aşamaların hepsi eğer skopi adı verilen ekran var ise anında görülür, skopi yok ise belirli aralıklarla körlemesine filmler çekilir. Skopi kullanılması filmin yetersiz ya da kötü çıkması ve işlemin yinelenmesi riskini ortadan kaldırır.
Nasıl Yapılır
HSG kısırlık araştırmasındaki temel tetkiklerden birisidir. HSG yapılmaksızın tam bir kısırlık teşhisi yapılmış sayılmaz.
Bu tetkik sayesinde sperm ile yumurtaların birleşmesine engel olan bir tıkanıklık, ya da döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesine engel bir rahim anomalisi kolaylıkla saptanabilir.
İşlem esnasında kadın röntgen masasına uzanır ve bacaklarını kendine doğru toplar. Doktor jinekolojik muayene esnasında kullanılan spekulum adı verilen aleti vajinaya yerleştirir. Vajina ve rahim ağzı bir solüsyon ile temizlendikten sonra rahim ağzı bir alet yardımı ile tutulur ve rahimi düz bir pozisyona getirmek için çekilir. Rahim ağzına ince bir katater yerleştirilir. Bu katater vasıtası ile sıvı rahim içine verilir. İlacın rahim ve tüplerden geçişi skopi altında gözlenir ve filmleri çekilir. Daha sonra yerleştirilen cihazlar sırası ile geri alınır ve işlem sonlandırılır. Tüm işlem 5-10 dakika kadar sürer.
Ağrılı bir işlem midir ?
HSG çekilmesi kısmen ağrılı bir işlemdir. Ancak bu ağrı kısa süreli bir ağrıdır ve dayanılamayacak düzeylerde değildir. Özellikle ilaç verilirken rahimde bu yabancı maddeye karşı reaksiyon ve kasılmalar olur. Bu ağrı nedeni ile bazen tüplerde spazm olabilir ve normalde açık olan tüpler kapalı gibi görülebilir. Bu nedenle HSG’nin genel anestezi altında çekilmesini öneren ekoller vardır. Ancak bazı hekimler HSG çekimi esnasında genel anestezi uygulanmasına karşıdırlar. Bizim görüşümüz genel anestezi uygulanmasına hastanın durumuna göre karar verilmesinden yanadır. Hastaların çok büyük bir kısmında işlemden 30-60 dakika önce alınacak olan bir ağrı kesici işlemin rahat ve sorunsuz geçmesini sağlar.
Film çekilmesini takip eden birkaç saat içinde adet sancısına benzer hafif kramplar ile birkaç gün süreyle lekelenme tarzında hafif kanamalar görülebilir.
Komplikasyonları nelerdir ?
Rahim filmi çekilirken nadiren allerjik reaksiyon gelişebilir. Bu nedenle eski tip ilaçlar yerine alerji yapma potansiyeli son derece düşük olan yeni tür ilaçlar tercih edilmelidir. En sık görülen komplikasyon enfeksiyondur ve her 100 hastadan birinde görülür . Enfeksiyonu önlemek için işlem öncesi ya da sonrası antibiyotik kullanımına gerek yoktur. Sadece mitral kapak prolapsusu ya da diğer kalp kapakçık hastalığı olanlarda önlem olarak işlem öncesinde antibiyotik profilaksisi yapılır.
Muhtamel ancak son derece nadir bir komplikasyon da rahim delinmesidir. Olması muhtemel bir gebeliğin kaybını engellemek için HSG adet kanamasının bitiminden sonraki birkaç gün içinde çekilmelidir.
HSG’nin normal çıkması ne anlama gelir?
Histerosalpingografinin normal olarak saptanması bize şunları gösterir:
- Rahim iç boşluğunun şekli normaldir, gebeliği engelleyebilecek septum, polip ya da myom gibi bir oluşum yoktur.
- Fallop tüpleri sperm ve yumurtanın geçişine izin verecek şekilde açıktır.
Ancak HSG’nin normal olarak bulunması
- Rahimin içini döşeyen ve gebeliğin yerleştiği endometrium tabakasının her ay normal şekilde geliştiğini ve bir gebeliği taşıyabilecek özelliklere sahip olup olmadığı,.
- Olası bir gebeliğin sorunsuz bir şekilde miada kadar devam edip edemeyeceği,
- Açık olan tüplerin hamile kalma potansiyelini etkileyecek şekilde çevre organlar ile yapışık olup olmadığı,
- Yumurtalıkların durumu
hakkında hiçbir bilgi vermez. HSG sonrası kendiliğinden tedavisiz oluşan gebeliklerde bir miktar artış vardır. Bunun nedeni tüplerdeki çok hafif yapışıklıkların basınç nedeni ile açılması ve verilen ilacın antimikrobial özelliklerdir. Uzun süredir infertilite problemi olan bir çiftin HSG sonrası kendiliğinden gebe kalması şaşırtıcı değildir ve beklenen bir hadisedir.
HSG’de herhangi bir patoloji saptanması durumunda ise uygun şekilde tedavi yapılır.
HSG sonrasında?
HSG çekildikten sonra:
- Lekelenme tarzında ya da az miktarda vajinal kanama olabilir. Eger kanama artarsa ya da birkaç günden uzun sürerse doktorunuzu arayın
- Hafif ya da orta şiddette bel ve kasık ağrısı olabilir. Ağrı artar ise doktorunuzu arayın
- Ateş ortaya çıkar ise bu erken bir enfeksiyonun belirtisi olabilir hemen doktorunuzu arayın
- İşlem sonrası, cinsel ilişkide bulunmak ve vajinal tampon kullanmak sakıncalı olabilir.Bu konu ile ilgili doktorunuz size gerekli uyarılarda bulunacaktır
HSG resimleri
 Normal HSG filmleri: Resimde uterus (rahim) normal olarak dolmuş. Her iki tüp yeterli olarak görünmekte ve sıvı tüplerden geçerek karın boşluğuna yayılmış. | |
 Tüpler tıkalı: Uterus normalolrak dolmuş. Her iki tüp ilaç ile dolmuş ancak uç kısımlarında genişleme mevcut. İlaç karın boşluğuna yayılmamış. Her iki tüpün uç tarafları tıkalı | |
 Polip: Rahim içerisinde yer kaplayan birden fazla lezyon mevcut. Bunlar endometrial polipler | |
 Myom: Uterusun tepesinde yer alan ve içine doğru büyüyen bir myom mevcudiyeti |
 |  |
| Çift Gözlü Uterus | Aynı Uterusun HSG görüntüsü |