APGAR skoru

Bir bebek doğduğunda anne ve babaların ilk sorduğu soru bebeğin kilosu, boyu ve doğum saatidir.Bu durum dünyanın hemen hemen her yerinde böyledir. Oysa bu bilgilerden çok daha önemli bir bilgi bebeğin doğum notuna kaydedilir: bebeğin “APGAR skoru“.

Amerikalı anesteziyolog Dr. Virginia APGAR (1909-1974) katıldığı binlerce doğumda yenidoğanların çok fazla incelenmeden hemen bebek hemşiresine verilmesinin sakıncalı olduğu sonucuna varmıştı. Dr.Apgar’a göre yeni doğanlar oldukça kritik olan hayatlarının bu ilk dakikalarında doğuma katılan ekip tarafından dikkatli bir şekilde değerlendirimeli ve bebeğin durumunun tehlikede olabileceğini düşündüren belirtiler incelenmeliydi. Dr. Apgar bu incelemenin organize bir sistem içinde yapılmasını ve değerlendirmenin standart olmasını düşlemekteydi. Bu amaçla geliştirdiği skorlama sitemini 1952 yılında dünyaya tanıttı. Bu skorlama bugün hala daha kullanılmaktadır.

Epik bir anlatımla, dünyanın herhangi bir yerinde bir hastanede doğan bir bebeğe ilk bakanın Dr. Virginia Apgar’ın gözleri olduğu söylenir.

APGAR skorlama sistemi doğuma katılan çocuk doktorunun bebeğin doğum anındaki fiziksel durumunu standardize bir şekilde değerlendirmesine olanak tanır. Apgar skorlaması birici ve beşinci dakikalarda olmak üzere 2 kere yapılır. Bazı merkezlerde 10. dakikada da yapılmaktadır. APGAR skorlamasında bebeğin kas gerginliği, kalp atım hızı, ağrılı uyaranlara verdiği cevap, cilt rengi ve solunum sayısı 0 ile 2 arasında puanlandırılır.

Buna göre skor

• 7-10 arasında ise bebek normaldir
• 4-6 arasındaki bebekler basit birkaç solunum desteği ile bu ilk dönemlerini sorunsuz atlatırlar.
• 0-3 arasındaki bebekler ise acil müdahale ve canlandırma gereksinimi duyarlar

Yenidoğanın 1. dakika APGAR’ı düşük olsa da bu bebeklerin büyük bir kısmı 5. dakikada normal skorlara ulaşırlar.

APGAR skorlaması tanımlandığı 1952 yılından beri pek çok araştırmaya konu olmuş ve güvenilirliği hep sorgulanmıştır. Amerikan Jinekologlar ve Obstetrisyenler Birliği ile Amerikan Pediatri Akademisi APGARskorlaması ile ilgili ortak açıklmalarında bazı konulara dikat çekmektedirler. Buna göre:

1. APGAR skorlaması yenidoğanın durumunun değerlendirilmesinde yararlıdır.
2. Bebekte nörolojik bir sekel valığında tek başına APGAR skoru doğum sırasında bebeğin oksijensiz kaldığı ya da doğumda bir hata olduğunun kanıtı olamaz.
3. Doğum sırasında oksijensiz kalan ve buna bağlı akut nörolojik hasar oluşan bebeklerde şu bulgular olmalıdır.

• Kordon kanında asidemi olması (Kordon kan pH’sının 7 den az olması)
• APGAR skorunun 5 dakikadan daha uzun süre 3 ya da daha az kalması
• Havale, koma gibi nörolojik bulgu olması
• Birden fazla organın fonkisyon görmediğine dair kanıt olması

APGAR SKORUNU ETKİLEYEBİLEN FAKTÖRLER

Apgar skorunu kas tonüsü, renk ve ağrılı uyaranlara cevap gibi bileşenleri bebeğin fizyolojik olgunlaşması ile direk ilgilidir. Doğumda oksiensiz kalmamış bir prematür bebek sadece erken doğmuş olmasına bağlı olarak düşük bir apgar skoru alabilir. Bunu yanısıra anne adayına doğum eylemi sırasında verilen bazı ilaçlar da benzer şekilde düşük apgar skorlarına yol açabilir. Anne adayı ya da bebekte bulunan bazı enfeksiyonlar da apgar skorunun düşük olmasının altında yatan sebep olabilir. Benzer şekilde bebeğe ait konjenital anomaliler de bebeğin düşük APGAR’lı doğmasına yol açabilirler. Bu nedenle düşük apgarlı bir bebek doğduğunda hemen oksijensiz kaldığı için skorun düşük olduğuna karar vermek yanlıştır.

APGAR SKORU VE GELECEKTEKİ SEKEL OLASILIĞI

Birinci dakika APGAR skorunun düşük olması bebeğin ileriki yaşantısını etkilemez. Öte yandan 5. dakika APGAR’ı ve iki skor arasındaki değişim ilk yardım çabalarının etkinliğini yansıtabilir. Bununla birlikte 5. dakika APGAR skorunun 0-3 arasında olması bebeğin kuvvetle doğum sırasında oksijensiz kaldığını düşündürse de, problemin ciddiyeti hakkında sınırlı değere sahiptir ve ilerideki nörolojik durum ile arasında zayıf bir ilişki vardır. Zamanında doğan bir bebekte 5. dakika APGAR skorunun 0-3 arasında olması serebral palsi riskini arttırır, ancak bu artış %0.3’den %1’e yükseliş şeklindedir. 5. dakika skorunun 7-10 arasında olması herşeyin yolunda olduğu şeklinde kabul edilir. 4-6 arası skorlar ortadadır ve nörolojik hasar riskinde artışın belirtisi değildirler.

APGAR’ın 10, 15 ve 20 dakikalarda 0-3 arasında kalması halinde skor ile ilerideki nörolojik durum arasındaki ilişki güçlenir. Buna rağmen hala daha bu durum ileride bebeğin sakat kalacağının garantisi değildir. Serabral palsi varlığında, tek başına APGAR skoru bunun nedeninin doğumda bebeğin oksijensiz kalması olduğunu kanıtlamaz. 5. dakika apgarı 0-3 arasında olan zamanında doğmuş bir bebeğin skoru 10. dakikada 4 ya da daha fazla olmuş ise, bu durumda %99 olasılıkla o bebekte serabral palsi gelişmeyecektir. Öte yandan serebral palsili çocukların %75’in APGAR skorları normaldir.

Sonuç olarak nörolojik bir problem varlığında APGAR skorunun düşük olması problemin nedeni hakkında yeterli bilgi vermemekle birlikte yenidoğanın değerlendirilmesinde oldukça yararlıdır.

Yapılan anketlerde bebeğinin apgar skoru yüksek olan annelerin sağlıklı bir bebek dünyaya getirdikleri için kendilerini grurulu hissettikleri, öte yandan düşük apgarlı bebek doğuran annelerin skor normale dönene kadar aşırı bir kaygı ve heyecan yaşadıkları saptanmıştır.

Referanslar

1. Apgar V. A proposal for a new method of evaluation of the newborn infant. Curr Res Anesth Analg. 1953;32:260-267

• Apgar V, Holaday DA, James LS, Weisbrot IM, Berrien C. Evaluation of the newborn infant: second report. JAMA.1958;168:1985-1988
• Catlin EA, Carpenter MW, Brann BS IV, et al. The Apgar score revisited: influence of gestational age. J Pediatr. 1986;109:865-868
• Amon E, Sibai BM, Anderson GD, Mabie WC. Obstetric variables predicting survival of the immature newborn (less than or equal to 1000 gm): a five-year experience in a single perinatal center. Am J Obstet Gynecol. 1987;156:1380-1389
• Nelson KB, Ellenberg JH. Apgar scores as predictors of chronic neurologic disability. Pediatrics. 1981;68:36-44
• Stanley FJ. Cerebral palsy trends: implications for perinatal care. Acta Obstet Gynecol Scand. 1994;73:5-9
• Freeman JM, Nelson KB. Intrapartum asphyxia and cerebral palsy. Pediatrics. 1988;82:240-249
• Levene MI, Sands C, Grindulis H, Moore JR. Comparison of two methods of predicting outcome in perinatal asphyxia. Lancet.1986;1:67-69
• Paneth N. The causes of cerebral palsy: recent evidence. Clin Invest Med. 1993;16:95-102
• Brann AW Jr, Dykes FD. The effects of intrauterine asphyxia on the full-term neonate. Clin Perinatol. 1977;4:149-161
• Nelson KB, Leviton A. How much of neonatal encephalopathy is due to birth asphyxia? Am J Dis Child. 1991;145:1325-1331